Inleiding
Indien een huwelijk of geregistreerd partnerschap wordt aangegaan is dit van rechtswege in gemeenschap van goederen, althans voor zover daarvan bij huwelijkse of partnerschapsvoorwaarden niet is afgeweken. Gemeenschap van goederen houdt in beginsel in dat bij beëindiging van de relatie alle bezittingen bij helfte moeten worden gedeeld. Dit geldt ook indien één van de (huwelijks)partners voor of tijdens het huwelijk of geregistreerd partnerschap gelden heeft ontvangen uit hoofde van nalatenschap of schenking. De wetgever heeft aan de erflater en schenker de mogelijkheid gegeven om dit te doorbreken door een zogenaamde uitsluitingsclausule. Een uitsluitingsclausule betreft de bepaling dat al hetgeen de ontvanger van de erflater of schenker erft of geschonken krijgt altijd privé van de ontvanger zal blijven indien het huwelijk of geregistreerd partnerschap eindigt, om welke reden dan ook.
Bent u betrokken bij een verdeling van een gemeenschap uit hoofde van beëindiging van het huwelijk of geregistreerd partnerschap, dan is het goed na te gaan of er zaken zijn ontvangen uit nalatenschap op schenking waarop de uitsluitingsclausule van toepassing is.
Indien u overweegt een testament op te laten stellen of een gift te doen, is het goed te overwegen om een uitsluitingsclausule op te nemen.
Nalatenschap
De uitsluitingsclausule kan zowel worden opgenomen indien uitgegaan wordt van het wettelijke erfrecht als wanneer de erflater daarvan bij testament wil afwijken. Voor de clausule is dezelfde vorm voorgeschreven als die voor uiterste wilsbeschikkingen geldt. In beginsel moet een testament en derhalve ook een uitsluitingsclausule worden gemaakt bij notariële akte of bij een aan een notaris in bewaring gegeven onderhandse akte. Aan deze onderhandse akte worden de nodige eisen gesteld in de wet, zodat het in het algemeen praktischer zal zijn om voor een notariële akte te kiezen.
De belangrijkste uitzondering op de eis van notariële betrokkenheid is het zogenaamde codicil. Dit is een onderhands, door de erflater geheel met de hand geschreven en ondertekend stuk. In een codicil kunnen alleen legaten opgenomen worden met betrekking tot lijfstoebehoren, tot de inboedel behorende zaken en boeken. Voorts kan de uitsluitingsclausule in een codicil worden opgenomen.
Schenking
De uitsluitingsclausule bij een gift dient dezelfde vorm te hebben als voor de betreffende gift is voorgeschreven. Voor materiële schenkingen betekent dit dat de uitsluitingsclausule vormvrij is. Met het oog op de bewijsbaarheid is het evenwel uiterst raadzaam de uitsluitingsclausule op schrift te stellen.
De wet schrijft voor dat direct bij de gift moet worden bepaald dat de gift buiten de gemeenschap valt. De uitsluitingsclausule kan derhalve niet later worden toegevoegd.
Indien er geld wordt geschonken door overboeking kan worden volstaan door bij de overboeking te vermelden ‘schenking met uitsluiting’. Het is goed het bewijs hiervan vervolgens te bewaren. Is er sprake van een schenking van een groter bedrag, dan is het gelet het belang aan te raden om een schenkingsakte op te (laten) stellen en te laten tekenen door schenker en ontvanger. Zoals uit het voorgaande volgt kan dit een onderhandse akte zijn.
Indien er geld in contanten wordt geschonken, of een andere roerende zaak, dan is het van belang altijd een schenkingsakte op te (laten) stellen waarin de uitsluitingsclausule is opgenomen en deze door betrokkenen te laten ondertekenen.
Verder goed om te weten
Zaken die in de plaats komen van onder uitsluitingsclausule verkregen zaken vallen niet in de gemeenschap (zaaksvervanging).
De vruchten van de zaken die onder uitsluitingsclausule zijn verkregen vallen in beginsel wel in de gemeenschap. Derhalve kan het goed zijn dat bij de uitsluitingsclausule tevens wordt bepaald dat deze ook geldt voor de vruchten van de nagelaten of geschonken zaken.
Een uitsluitingsclausule is ook van toepassing op een huwelijk of partnerschap dat is gesloten na de gift, het opstellen van een testament en het vrijkomen van een nalatenschap.
Volgens de Hoge Raad geldt een uitsluitingsclausule ook indien de (huwelijks)partners zijn overeengekomen bij het einde van het huwelijk of partnerschap te verrekenen, als ware er sprake van gemeenschap van goederen. Zekerheidshalve kan evenwel bij de uitsluitingsclausule worden opgenomen dat deze niet onderworpen kan worden aan enig verrekenbeding bij huwelijkse – of partnerschapsvoorwaarden.
