Dat we in een bijzondere tijd leven (en werken) is een open deur. De greep waarin het coronavirus onze samenleving houdt lijkt er voorlopig niet slapper op te worden. Integendeel; wat betreft het aantal besmettingen behoort Nederland inmiddels zelfs tot de Europees kopgroep.
Corona & Recht
Zeker ook wat betreft regelgeving is corona een hot issue. In hoeverre mag de overheid onze vrijheden beperken? Tot voor kort waren de getroffen maatregelen gebaseerd op noodverordeningen van de diverse veiligheidsregio’s. Regionaal verschilden deze nogal van elkaar, bijvoorbeeld wat betreft de beperkingen voor recreatiebedrijven. Lastig uit te zoeken en nog moeilijker uit te leggen aan cliënten. Een meer principieel bezwaar tegen deze regelgeving is dat hierdoor burgemeesters op verzoek van het kabinet grondwettelijke vrijheden van burgers vergaand konden beperken (zoals samenscholingsverboden, schoolsluitingen e.d.) zonder echte democratische controle. Beperking van grondrechten kan in ons land in principe alleen op basis van een door de Tweede en Eerste Kamer aangenomen wet.
Nieuwe coronawet
Ter vervanging van deze noodverordeningen is de afgelopen dagen de coronawet (Tijdelijke wet maatregelen covid-19) in sterk aangepaste vorm door de Tweede Kamer geloodst. De al bekende maatregelen zijn hiermee van de noodzakelijke wettelijk basis voorzien. Daarnaast krijgt de gezondheidsminister de bevoegdheid om nieuwe noodmaatregelen te treffen. Echter de Tweede Kamer krijgt de mogelijkheid deze tegen te houden, waarmee de felbegeerde democratische controle is vastgelegd. De wet geldt voor drie maanden. Verlenging is steeds mogelijk, maar ook hiervoor is instemming van de Kamer nodig. Onder grote politieke druk is een aantal scherpe kantjes uit de wet gehaald. Zo mag er achter de voordeur niet worden gehandhaafd, geldt de anderhalvemeter- norm niet voor mantelzorgers, kan voor verpleeginstellingen geen algeheel bezoekverbod worden afgekondigd, is de coronaboete verlaagd tot € 95 en leidt deze boete niet tot een strafblad. (Minister Grapperhaus kan dus opgelucht ademhalen)
Kerken
Kerken nemen vanwege de Grondwet een bijzonder positie in. In de coronawet is vastgelegd dat de regels voor groepsgrootte niet gelden voor kerkdiensten (en andere religieuze bijeenkomsten). Wel kan het kabinet op dit punt dringende adviezen blijven geven. Het is uiteindelijk de eigen (bestuurlijke) verantwoordelijkheid van kerken hoe hier mee om te gaan. Een jurist ziet dan al snel een koppelteken naar het woord aansprakelijkheid.
Mening
Ook na alle aanpassingen bestaat in de samenleving nog steeds – al dan niet door complotdenken geïnspireerde – weerstand tegen de coronawet. Grondwettelijke vrijheden zouden hoe dan ook niet mogen worden ingeperkt. Die opvatting deel ik niet. Ook grondrechten zijn niet absoluut. Beperking van onze vrijheden ten behoeve van de volksgezondheid kan noodzakelijk en legitiem zijn. Een stevige wettelijke basis is nodig voor de overheid om te kunnen handhaven. Zeker nu de bereidwilligheid om de regels spontaan na te leven lijkt af te nemen, is dit geen overbodige luxe. Het is even niet anders. Stay safe!
Dit artikel is ook geplaatst op 14 oktober 2020 in de Barneveldse Krant.
